เพลงค้างคาวกินกล้วย.. ชื่อนี้จริงหรือ ?

เพลงค้างคาวกินกล้วยเป็นเพลงสั้นๆ ซึ่งนิยมใช้บรรเลงร้องเล่นประกอบการแสดงละครในฉากที่เป็นป่าเขาลำเนาไพร หรือใช้บรรเลงเพื่อประกอบกิริยาการเดินทางของตัวละครที่เป็นตัวตลก

เนื่องจากทำนองเพลงส่อเค้าอารมณ์เป็นเช่นนั้น เพลงสั้นๆ ซึ่งใช้บรรเลงประกอบการแสดงละครนั้นมีมากมายหลายเพลง มักจะบรรเลงต่อเนื่องกันไปเป็นชุด เพราะมีท่วงทำนองคล้ายคลึงกัน ดังนั้นจึงเป็นเหตุให้มีการเรียกชื่อเพลงสับกันอยู่บ่อยๆ อย่างเช่นกรณีของเพลงค้างคาวกินกล้วยเป็นต้น ด้วยเหตุนี้เพลงที่รู้จักกันในชื่อ “ค้างคาวกินกล้วย” จึงอาจจะไม่ใช่ทำนองเพลงค้างคาวกินกล้วยที่แท้จริง แต่เป็นทำนองเพลงชื่ออื่นซึ่งเข้าใจสับสนกันมา เพื่อให้เข้าใจได้ชัดเจนขึ้น ลองพิจารณาดูรูปแบบของทำนองเพลงจากโน้ตต่อไปนี้ดูนะครับ

โน้ตเพลงลิงกับเสือ (รู้จักกันในชื่อ ค้างคาวกินกล้วย)

-ร-ด ดด-ล –ดล –ซล –ดล –ซล ดลซฟ -ซ-ล

-ร-ด ดด-ล –ดล –ซล –ดล –ซล ดลซฟ -ซ-ฟ

—- -ซ-ซ –ลซ ฟซ– ลซฟซ ลซฟม รดรม -ฟ-ซ

—- -ซ-ซ –ลซ ฟซ– ลซฟซ ลฟซล ดลซฟ -ม-ร

—- -ร-ร –ฟร ดล-ด -ล-ร ดล-ด รดลด รฟ-ร

—- -ร-ร –ฟร ดล-ด -ล-ร ดล-ด -ล-ซ ดลลล

โน้ตเพลงข้างบนเป็นทำนองเพลงที่นักดนตรีไทยส่วนใหญ่เรียกว่า “เพลงลิงกับเสือ” ซึ่งเป็นเพลงเกร็ดเพลงหนึ่งที่บรรเลงต่อเนื่องกันอยู่ในชุดเดียวกับเพลงค้างคาวกินกล้วย ท่วงทำนองเพลงนี้เมื่อฟังให้ดีจะเห็นว่า มีลีลาคล้ายกับลิงกำลังทำท่าขย่มตัวหลอกล้อเสือเล่น แต่ปรากฏว่าปัจจุบันทำนองเพลงนี้กลับรู้จักกันในชื่อ “เพลงค้างคาวกินกล้วย” จึงน่าสงสัยว่าที่จริงแล้วเพลงนี้คือเพลงอะไรกันแน่ ?

 

ถ้าหากทำนองเพลงตามโน้ตข้างบนคือเพลงลิงกับเสือจริงๆแล้ว ถ้าเช่นนั้นทำนองเพลงค้างคาวกินกล้วยจะเป็นอย่างไร ? ผู้เขียนทราบว่ามีเพลงไทยประเภท “เพลงเกร็ด” ทำนองสั้นๆจำนวนมาก ถูกนำไปใส่เนื้อร้องสำหรับสอนเด็กทางวิทยุโรงเรียน โดยคณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิทางด้านดนตรีไทยหลายท่าน ซึ่งมี คุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง (คุณป้าของผู้เขียน) อาจารย์บรรเลง สาคริก (คุณแม่ของผู้เขียน) ร่วมเป็นกรรมการจัดทำเพลงชุดนี้อยู่ด้วย จึงลองไปค้นโน้ตเพลงและบทร้องเพลงของวิทยุโรงเรียนดู ก็พบว่ามีบทเพลงหนึ่งซึ่ง คุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง เป็นผู้นำมาบรรจุไว้ในชื่อว่า “เพลงค้างคาว” และระบุว่าใช้ทำนองเพลงที่ชื่อ ค้างคาวกินกล้วย มีคำร้องดังนี้

เมื่อนำมาขับร้องและบรรเลงร่วมกับทำนองดนตรีที่คุณหญิงชิ้นฯเขียนไว้ในวิทยุโรงเรียน ดังโน้ตที่แสดงไว้ข้างล่างก็พบว่า มีความเข้ากันได้อย่างกลมกลืนพอดี

โน้ตเพลงค้างคาวกินกล้วย (ที่คุณหญิงชิ้นบันทึกไว้ในวิทยุโรงเรียน)

ตัว อะไร เกาะไม้ หัวห้อย ไปดู กันหน่อย ว่าตัว อะไร
-รรร -ล-ร –ลร -ด-ล -รรร -ด-ล -ซ-ด –รม
ไหน ที่ไหนมัน เกาะอยู่ แห่งใด อ๋อ ตัวนี้ไง เรียกว่า ค้างคาว
-ซ– มซ-ม –รด -ร-ม -ซ– มซ-ม –รด -ร-ด
กลางวัน หวั่นภัย เร้นกาย หลบนอน กลางคืน ซอกซอน ออกหากิน ตาวาว
-ดดด -ล-ด รมรด -ล-ด -ดดด -ล-ด -ลรด -ลลล
มันกิน อะไร รู้ไหม เล่าเธอ กินกล้วย ซิเกลอ แทะทั้งเครือ ยาวยาว
-ดดด -ล-ด รมรด -ล-ด -ดดด -ล-ด -ลรด -ลลล

เมื่อพิจารณาเปรียบเทียบดูทำนองของโน้ตชุดใหม่นี้ กับโน้ตเพลงลิงกับเสือ ซึ่งเข้าใจกันว่าเป็นเพลงค้างคาวกินกล้วยแล้ว จะพบว่ามีความแตกต่างกันคือ ถ้าบรรเลงด้วยโน้ตชุดแรก ทำนองดนตรีกับคำร้องจะไม่สามารถเข้ากันได้ แต่ถ้าบรรเลงด้วยโน้ตชุดหลัง ทำนองดนตรีกับทำนองร้องจะเข้ากันได้พอดี จึงน่าจะเชื่อได้ว่าทำนองดนตรีที่คุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง เรียกว่า “ค้างคาวกินกล้วย” นั้นน่าจะถูกต้อง ดังตัวอย่างบทร้องที่ยกมาจากหนังสือที่ระลึกงานฉลอง 80 ปีของคุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง ก่อนหน้านี้